Annelien
Ik sluit de wc-deur achter me en stap de drukbetegelde Portugese keuken in. Rosa zet de drankjes op een dienblad en kijkt op. ‘Dus jij bent zijn nieuwe liefde. Eerlijk gezegd had ik een ander type bij Dave verwacht, maar als jullie het maar gezellig hebben, hè? Jou snap ik wel, want hij is nog steeds een mooie man. Tenminste, als je van lichaamsbeharing houdt en mannen die groot geschapen zijn.’
‘Pardon?’
Ze haalt snel adem. ‘De waarheid mag toch wel gezegd worden?’
Haar superieure lachje woelt onzekerheid los. Ik recht mijn rug en probeer mijn stem zo vast mogelijk te laten klinken. ‘Ik weet niet wat voor type jij verwacht, maar Dave en ik hebben het inderdaad gezellig. We hebben elkaar leren kennen in het hospice. Mijn man is een week na Elske overleden. Een jaar later kwamen Dave en ik elkaar tegen bij een herdenking en…’
Ze heeft zich omgedraaid en is op weg naar het terras met witgepleisterde muren en blauwe deur waardoor we zonet binnenkwamen. Ik volg haar de twee treetjes op en laat mijn ogen even wennen aan de felle zon. Vanuit het openstaande kamerraam klinkt tangomuziek. Met swingende danspasjes beweegt ze zich in Dave’s richting. Hij kijkt geamuseerd toe. Ik verbaas me erover dat ze het dienblad in evenwicht weet te houden en ook nog kans ziet om Dave verleidelijk lachend aan te kijken.
‘Welkom in Casa da rocha.’ Ze legt haar hand op Dave’s schouder en kijkt mij aan. ‘Eerst was dit het vakantiehuisje van Enrico en mij. Toen ik van hem scheidde, is het aan mij toegewezen. Ik woon er nu permanent.’
‘Dat hoorde ik van Dave, ja.’
Alsof het vanzelfsprekend is, gaat ze naast hem op het stenen tweepersoonsbankje zitten dat versierd is met mozaïeksteentjes. Ik laat me in een van de stoelen tegenover hen zakken.
Terwijl ze met Dave praat, trekt ze met een geïrriteerde blik een kussen tussen hen uit en gooit het in de stoel naast me. De bontgekleurde haan die erop afgebeeld staat, kijkt me vanuit een verwrongen positie treurig aan.
‘Eh, wat ik zeggen wilde…’ pakt ze de draad weer op. ‘Waar was ik gebleven?’
Dave glimlacht geduldig. ‘Je was aan het vertellen waarom je niet naar de uitvaart van Elske kon
komen.’
‘O, ja. Ik zat toen midden in die scheiding en de verhuizing van Faro naar hier.’
‘Je woont hier prachtig,’ zegt Dave. ‘Veel mooier dan in je flatje in Nederland.’
Rosa kijkt naar haar dampende theeglas. Alsof ze irritant oprukkend onkruid moet verdelgen, stampt ze de verdronken munttakjes tot moes. ‘Ik woon al bijna tien jaar in Portugal, Dave. Om eerlijk te zijn had ik jou al eerder hier verwacht. Elske is al vier jaar dood.’
Met een schuine blik neemt ze Dave op, hij bloost. ‘In het begin stond mijn hoofd niet naar vakantie. Tot ik een relatie kreeg met Annelien. Zij kende de Algarve nog niet en…’
Rosa werpt een blik op de wolkenloze lucht en draait zich naar mij. ‘Hmm. En hoe vind je het hier?’
‘De rotskust is prachtig,’ zeg ik. ‘Eind april is denk ik ook de beste tijd? Nog niet zo idioot heet. En de berghellingen staan nu zo mooi in bloei.’
Het lijkt niet tot haar door te dringen. Sommige mensen vragen enkel iets om verzekerd te zijn van aandacht. Ze neemt een slokje muntthee en stift haar lippen bij. Vuurrood, net als haar nepnagels.
Dave drinkt zijn glas bier in een teug leeg en legt zijn arm om haar schouder. ‘Het is in ieder geval fijn om je weer te zien, Roosje.’
Met de blik van een hongerige tapir die een mierennest ontdekt, kijkt ze hem aan. Ze trekt haar wegge-schoren en met een zwart lijntje getekende wenkbrauwen op en glimlacht. Waarschijnlijk is ze zich even niet bewust van de sporen die de overdosis aan zon in haar huid gegroefd heeft. Waar denkt ze aan? Aan die middag in dat bos? Het was niet zo slim geweest van Dave om haar uit te nodigen voor een wandeling in lunchtijd. Zoiets wekt verwachtingen.
Met een waterval aan woorden praat ze hem bij over de afgelopen tien jaar. Alsof hij speciaal hier naartoe is gekomen om ieder detail over haar leven te horen. Dave veinst interesse, hij is te lief om haar enthousi-asme af te remmen. Op het dak landt een zilvermeeuw die met gestrekte nek schreeuwt naar een soortgenoot. Zijn gekrijs overstemt de Latijns-Amerikaanse muziek waar ik zo zoetjesaan genoeg van krijg. Als ik een meeuw was, zou ik nu wegvliegen en over het koele water scheren.
‘Dave heeft wel zin om nog even te blijven,’ zegt Rosa ineens in mijn richting. ‘Mag ik jullie uitnodigen voor een etentje in mijn favoriete fadorestaurant? Ze hebben vanavond livemuziek, ik ken de jongens van de band, ze spelen erg goed. Ik zal een tafeltje reserveren.’ Zonder mijn antwoord af te wachten, klapt ze haar mobiel open.
Dave kijkt me aan. Ik knik. Wat ik wil doet er vandaag niet toe.
Tijdens het bellen trekt Rosa het decolleté van haar zwarte tuniek omhoog, zodat het weer gelijk valt met de bovenkant van haar bh. Daarna trekt ze de zijnaden van haar bh even van haar huid af. Kennelijk steken de beugels pijnlijk in de vetrollen. Maar de martelwerktuigen doen hun werk goed. Die tuniek is ook een geraffineerde keuze, hij flatteert haar figuur op de juiste plekken. Hoopt ze dat haar borsten na al die jaren nog indruk op hem maken? Ik vergeef het haar. Want ach, wie wil zich nu niet weer even jong en geliefd voelen?
Dave zegt iets tegen haar wat me ontgaat, maar aan haar hoge, kirrende lach te horen moet het grappig zijn.
Hij legt zijn hand op Rosa’s arm. Ze valt stil. ‘Vergeet je thee niet, meisje.’
Meisje? Je kan het ook overdrijven.
Snel drinkt ze haar glas leeg en heeft het over dingen uit hun verleden waar ik geen deel van uitmaak. Dave trommelt met zijn vingers op de tafel. Ze pikt het niet op en ratelt door. Dave is niet doortastend genoeg om tot de kern van zijn missie te komen. Ik sta op en slenter naar de potten met bloeiende olean-ders. Van hieruit zie ik de golven die rust vinden op het strand. Waar het water omkrult is het wit en hoe dichter bij de horizon, hoe dieper groenblauw de oceaan lijkt. Ik adem diep in en langzaam uit en vraag me af wat ik me bij een authentiek fadorestaurant met livemuziek moet voorstellen. Nou ja, alles beter dan die stomme tango’s.
Rosa
Dat saaie, grijze schaap heeft niet eens door dat ze me dom zit aan te gapen. Ze volgt al mijn bewegingen, alsof ze bang is dat ik haar liefje om de hals ga vliegen. Stomme stoorzender. En ik had me nog wel zo verheugd om Dave weer te zien. Zijn ogen glansden toen hij me zonet zag bewegen op de muziek. Het kan niet anders dan dat hij terugdacht aan dansles. Niemand kan zo sexy een tango dansen als hij. Elske had geen talent voor bewegen en als vanzelf dansten Dave en ik de tango’s samen. Het verleidelijke ritme. De momenten waarop onze onderlijven elkaar raakten en ik voelde dat hij naar me verlangde. En naar me keek zoals nu… Kon hij maar altijd zo naar me kijken.
‘Eh, wat ik zeggen wilde… waar was ik gebleven?’
‘Je was aan het vertellen waarom je niet naar de uitvaart van Elske kon komen.’
‘O, ja. Ik zat toen midden in die scheiding en de verhuizing van Faro naar hier.’
Dave knikt. Zijn haar en baard zijn al behoorlijk grijs, behalve zijn wenkbrauwen, die zijn nog
net zo donker als zijn ogen.
‘Je woont hier prachtig,’ zegt Dave. ‘Veel mooier dan in je flatje in Nederland.’
Waarom begint hij nou over mijn flatje? Nu is die pijn er weer. ‘Ik woon al bijna tien jaar in Portugal, Dave. Om eerlijk te zijn had ik jou al eerder hier verwacht. Elske is al vier jaar dood.’
Het doet me goed dat hij schrikt.
Ik neem een slokje muntthee en stift mijn lippen bij. Warmrood, net als toen. Zou hij merken dat ik ook hetzelfde parfum heb opgedaan als toen?
Dave haast zich om zijn glas leeg te drinken. Hij legt zijn arm om me heen en knijpt even zacht in mijn bovenarm. ‘Het is in ieder geval fijn om je weer te zien, Roosje.’
Net als hij toen deed in dat bos. Toen we op een bankje waren gaan zitten. Zou hij dan toch nog iets voor me voelen? Toen dacht ik het zeker te weten. ‘Zou het erg zijn als je vanmiddag niet terugkomt op kantoor?’ had ik hem uiteindelijk durven vragen. Zijn volle lippen zijn nog net zo sensueel als toen. Als vanzelf voel ik ze weer. Op mijn mond, mijn hals… Teder, maar al snel gepassioneerd. De euforie toen hij bij mij in de auto stapte! Zíjn auto durfde hij niet te gebruiken. Elske kwam weleens in mijn straat. Ik hoefde met niemand rekening te houden en bestond enkel nog uit verlangen. In de hal van mijn flat begonnen we elkaar al uit te kleden.
‘Je blijft toch wel eten?’
Dave denkt even na en knikt.
‘Mag ik jullie uitnodigen voor een etentje in mijn favoriete fadorestaurant?’
‘Je stem is niets veranderd,’ zegt hij als ik gereserveerd heb. ‘Het is leuk om je zo vloeiend Portugees te horen praten.’
Ik schiet in een nerveuze lach. ‘Zo goed kan ik het niet, hoor. Ik maak nog steeds fouten in de verschillen tussen de uitspraak door mannen en vrouwen.’
Dave legt zijn hand op mijn arm. ‘Vergeet je thee niet, meisje.’
Meisje! Hoe lief klinkt dat. ‘Pas op meisje,’ zei hij als we bij het dansen een moeilijke draai moesten maken. En dan wist ik dat hij me dicht tegen zich aan zou trekken.
‘Eh, wat ik je vragen wilde, dans jij nog weleens een tango?’
Annelien staat op en loopt naar de balustrade. Alsof het zo moet zijn! Ik leg mijn hand op zijn dij en voel hoe zijn spieren zich aanspannen. Een handbreedte verder en ik zou hem helemaal gek maken. ‘Denk jij nog weleens aan die middag in dat bos en zo?’
Hij zucht en knikt langzaam. ‘Hoe zou ik dat kunnen vergeten? Je was in die tijd een heel aantrekkelijke vrouw.’
Dave
Ik schrik als Rosa de deur van het terras voor ons opent. Zag ik haar vroeger mooier dan ze was? Ze is zeker twintig kilo aangekomen, maar straalt nog steeds die energieke levenslust uit.
Annelien verdwijnt met Rosa in het huis. Ik kijk rond. Elske zou dit een mooie plek gevonden hebben. Dan zou ze bij de oleanders zijn gaan zitten, in de avondzon, met een glimlach op haar gezicht. Ze bleef positief ook tijdens de chemokuren waar ze zo ziek van werd. Ze kon zo lief naar me kijken, dan streek ze even door mijn haar en zei iets als: ‘Het komt wel goed, je bent nog niet van me af, hoor.’ Lieve Elske, ze zag me zo graag gelukkig. Hetzelfde heeft Annelien. Elske had haar vast ook graag gemogen.
Dansend komt Rosa naar me toe. Haar bewegingen zijn nog steeds soepel en uitdagend. Had ze vroeger ook van die rode lippenstift en nagels? Gek dat je zulke details vergeet.
Annelien is opvallend stil. Het was haar idee om Rosa op te zoeken. ‘Ik mis een heel stuk van je leven, en zo kan ik me daar alsnog een beeld van vormen. En het geeft jou de kans om wat dingen af te ronden.’
Annelien houdt van oprechtheid. En afsluiten. Het was een opluchting om haar alles te vertellen. Elske heeft het nooit geweten, maar dat maakt het niet minder erg.
‘Om eerlijk te zijn had ik jou al eerder verwacht,’ zegt Rosa met verwijt in haar stem. Ze heeft gelijk. Ik was laf en heb haar teleurgesteld, gekwetst.
Ze stift haar lippen, probeert zich te herstellen, maar ik zie de pijn in haar ogen en leg mijn arm om haar heen. Dat is wel het minste wat ik kan doen. ‘Het is in ieder geval fijn om je weer te zien, Roosje.’
Ze kijkt me aan met die blik waar ik zo gevoelig voor was. Het verlangen dat ik dacht te hebben neergelegd, is toch nog niet helemaal uitgestorven, merk ik. Het is alsof ze me meezuigt, de achtbaan in, hoger en hoger, tot op het punt waarop de karretjes stilstaan en je weet dat ze zich ieder moment in vliegende vaart naar beneden zullen storten, sneller dan het bloed dat door je aderen jaagt. Maar ik ken het gevaar. Ik kijk naar Annelien en probeer de lust te verdrijven met het beeld van ons samen, hoe Annelien zich bij het vrijen richt op mij.
Rosa wil dat we vanavond blijven. Ik kan haar niet weer teleurstellen.
‘Je stem is niets veranderd. Het is leuk om je zo vloeiend Portugees te horen praten.’
Ze buigt haar hoofd achterover en lacht parelend. Zo lachte ze ook op dansles, als we fouten maakten bij de figuren en ik haar tegen me aan moest trekken om te voorkomen dat we zouden vallen. Dan laaide de lust op. Elske heeft er nooit iets over gezegd. ‘Vrouwen voelen zoiets aan,’ zei Annelien. ‘Misschien zweeg ze erover, omdat ze bang was om jou kwijt te raken. Nu kon ze zichzelf nog wijsmaken dat er niets aan de hand was.’
Ik tik op Rosa’s arm. ‘Vergeet je thee niet, meisje.’
Gehaast drinkt ze haar glas leeg. ‘Eh, wat ik nog vragen wilde, dans jij nog weleens een tango?’
‘Nee. Op mijn initiatief zijn Elske en ik destijds gestopt met dansles. Daarna heb ik nooit meer gedanst.’
Annelien staat op en loopt naar de balustrade. Ze kent mijn lafheid en geeft me de ruimte om dingen af te ronden. Maar hoe stuur ik het gesprek in die richting?
Onder tafel legt Rosa ineens haar hand op mijn bovenbeen en buigt zich naar me toe. ‘Denk jij nog weleens aan die middag in dat bos en zo?’
Ik zucht. ‘Hoe zou ik dat kunnen vergeten? Je was in die tijd een heel aantrekkelijke vrouw.’
‘In die tijd?’
‘Nee, nog. Maar het is te lang geleden, Rosa, het spijt me. Mijn vraag of je mee wilde naar dat bos, heeft verwachtingen gewekt. Ik heb je teleurgesteld. Sorry. Ik wilde je vertellen dat ik iets voor je was gaan voelen. En dat wilde ik niet, voor Elske niet. En voor jou ook niet. Wij waren samen nooit gelukkig geworden, Rosa. Ik hield van Elske. Lust is wat anders dan liefde.’
Ze krimpt in elkaar en trekt haar hand terug. ‘Ik vond het zo vernederend toen jij ineens wegliep. Ik ver-langde naar je. Al een hele tijd. Jij wilde mij ook. Maar je wees me keihard af.’
‘Ja. Het was laf om met je mee te gaan naar je flat en dan weg te lopen. Laf om er nooit meer over te praten. Om te stoppen met dansles. Dat was de makkelijkste weg. Sorry. Maar dat is natuurlijk geen excuus voor mijn gedrag. Ik had vanaf het begin afstand moeten houden. En zeker geen verwachtingen moeten wekken door je uit te nodigen. Ik heb je teleurgesteld, gekwetst. Kun je me dat vergeven?’
Ze bestudeert haar nagels. ‘Ik hield van je, voor mij was het niet alleen lust. Ik kon je niet vergeten.’
Ze kijkt me even aan. Opnieuw zie ik de pijn in haar ogen. Een pijn die ik veroorzaakt heb. Ik wil weglopen, maar haal diep adem en blijf zitten. Annelien staat met haar rug naar ons toe.
Rosa knijpt haar ogen samen. ‘Elske wist ervan, ze wilde met mijn praten, weet je dat?’
‘Nee,’ ik hap naar adem.
‘Ik kan niet zo goed dansen als jij, zei ze. En ik gun hem het plezier, maar daar moet het bij blijven.’
‘Wist ze ook wat er die middag gebeurd is?’ Ik hou mijn adem in.
Haar ogen vonken. Alsof ze geniet van de macht die ze over me heeft. Kijkt dan naar haar handen die open en kwetsbaar op tafel liggen. ‘Niet van mij,’ zegt ze zacht. Ze schuift bij me vandaan.’Dat gesprek was voordat we naar het bos gingen. Toen jullie stopten met dansles ben op vakantie gegaan. Naar dit huisje op de rots. Daar leerde ik Enrico kennen. Hij leek wel iets op jou, met die baard en zo, maar als je verwachtingen te hoog zijn, kan het alleen maar tegenvallen. Toch?’ Ze zucht. ‘Na het overlijden van Elske heb ik op je gewacht. Jij denkt dat je verdriet had. Maar jij kon het delen en verwerken. Het was duidelijk dat je haar kwijt was. Ik leefde tussen hoop en vrees. Kun je je dat voorstellen? Je had een ander mobiel nummer. Op mijn brief kreeg ik geen antwoord. Weet je wel hoe doodgezwegen worden voelt?’
‘Ik… nee. Ik heb me niet gerealiseerd dat ik zo belangrijk voor je was. Ik had veel dingen anders moeten doen. Het is gebeurd, ik kan nu alleen maar sorry zeggen.’
‘Je kan liefde niet dwingen, dat weet ik. Het is misschien ook beter zo. Jij hebt nu een vriendin.’ Met een hoofdknikje wijst ze naar Annelien.
Voordat ik iets kan zeggen, neemt ze mijn hoofd tussen haar handen en kust me op beide wangen en mond. ‘Ik vergeef het je, als je vanavond nog een keer met mij een tango danst. For old times’ sake.’
For old times’ sake © Barbara Joy
Beoordeling Joanne Dohle
Ik word altijd vrolijk van schrijvers die experimenteren. Niet alleen omdat zij ontdekken wat wel/niet werkt, maar meer nog omdat dit de signatuur c.q. eigenheid van de schrijver versterkt. Ik ben dan ook van mening dat schrijfregels geen wetten zijn, maar hulpmiddelen die de schrijver helpen om een verhaal –vanuit hun vrije expressie- zo boeiend mogelijk te vertellen. Ik vergelijk schrijven weleens met een andere vorm van kunst: schilderen. De kunstschilder vertelt met zijn doek een verhaal en/of roept een emotie op door zijn eigen penseelvoering, perspectiefgebruik, accenten van licht en donker en de wijze waarop hij de taferelen in een bepaalde compositie samenbrengt op het doek.
Toen ik het verhaal van Barbara las, zag ik voor mijn geestesoog een kleurrijk drieluik met drie verschillende personages met elk hun eigen lichaamstaal, met elk de schaduw van de overleden Elske boven hun hoofd en allen tegen dezelfde Portugese zonnige achtergrond. De drie luiken tezamen vertellen het verhaal van een huidige en voormalige driehoeksrelatie.
Het is geen sinecure om één scène vanuit drie verschillende perspectieven te schrijven, omdat de valkuil van herhaling van informatie op de loer ligt. Barbara stapt niet in die valkuil. Integendeel. De vrouwen Annelien en Rosa hebben elk hun eigen verhaal en drijfveren m.b.t. hun relatie met Dave. Deze twee vrouwen stuwen het verhaal voort naar de ontknoping in het derde deel van Dave: voor welke vrouw kiest hij? Het is daarom wel jammer dat al vroeg in het verhaal de ontknoping voor de lezer voorspelbaar is, waardoor de spanning wat afneemt. Een zin zoals: ‘Dave veinst interesse, hij is te lief om haar enthousiasme af te remmen.’ geeft daartoe al een aanwijzing, alsook de gewichtstoename van Rosa (waardoor Dave minder in de verleiding komt om voor Rosa te kiezen).
In dit korte verhaal met meervoudige perspectieven en waarbij een gebeurtenis zich simultaan afspeelt, vond ik de stereotypen goed werken: Annelien ‘de verzorgster’, Rosa ‘de verleidster’ en Dave ‘de goedzak.’ De focus op één grondbeeld versterkt voor mij het besef van hoe ieder individu anders reageert op een dezelfde situatie. Om te voorkomen dat de personages hierdoor vlak worden, leent dit type verhaal zich uitstekend voor het tonen van de ik-figuren aan àlle kanten door de reflecties van de personages op elkaar, waarbij de gebeurtenis de constante factor is. Een boeiende gelaagdheid ontstaat wanneer het eigenbeeld van een personage niet blijkt te stroken met het beeld dat een ander personage daarvan heeft. Ook kan bijvoorbeeld personage B de trekjes van personage A blootleggen; trekjes die laatstgenoemde niet doorheeft, negeert of zelfs verbergt. Zo vond ik de bespiegeling van Rosa over Annelien bijzonder vermakelijk en treffend: ‘Dat saaie, grijze schaap heeft niet eens door dat ze me dom zit aan te gapen.
In een driehoeksrelatie vind ik de karakters ‘de verzorgster’ en ‘de verleidster’ door Barbara sterk gekozen. Als lezer ervaar je namelijk de spanning tussen Annelien en Rosa door hun botsende karakters en drijfveren. Ik denk wel dat in de driehoeksrelatie de spanning verder opgevoerd had kunnen worden wanneer Dave de rol van ‘de wispelturige’ had gekregen. Dat maakt hem, en bij wie de ontknoping van het verhaal ligt, onvoorspelbaar in zijn handelen over zijn keuze tussen de twee vrouwen. Of gaat hier de vlieger op: waar twee honden vechten om een been, gaat de derde ermee heen? Immers, de overleden Elske (de derde vrouw in het verhaal) blijft als een schaduw boven de personages hangen. Door de onvoorspelbaarheid van Dave kan de lezer niet uitsluiten dat hij misschien wel voor zichzelf kiest; een leven waarin hij alleen blijft met de herinneringen aan zijn overleden vrouw. Natuurlijk kan Dave ook die goedzak blijven, maar dan zou ik hem omwille van de spanning minder voorspelbaar maken. Laat bijvoorbeeld Rosa na al die jaren nog een begeerlijke seksbom zijn, waardoor Annelien zich onzeker gaat voelen en Dave het vuur aan de schenen wordt gelegd. De keus van Dave om toch trouw te blijven aan Annelien krijgt daardoor meer lading voor de lezer.
Tot slot: het kopje thee van Rosa ‘Vergeet je thee niet, meisje’ is een krachtig gegeven in het verhaal. Het laat zien hoe de drie personages verschillend op woorden reageren en bovendien versterkt de herhaling van dit moment (bij elk personage) de beleving van een simultane gebeurtenis.
Mooi experiment, Barbara! Ik heb genoten van je verhaal.